ΑΡΧΑΙΑ ΛΑΤΟΜΕΙΑ ΠΑΡΟΥ

 

2/4/2021

Γράφει ο Αντώνης Ν. Πατέλης

Α) Μέρος

Στις 16 Μαρτίου 2021 οι Φίλοι της Πάρου & Αντιπάρου διοργάνωσαν Διαδικτυακή Ενημερωτική Συνάντηση με θέμα: «Η ανάδειξη των αρχαίων λατομείων της Πάρου και οι σχετικές εμπειρίες από τον ελληνικό χώρο»

Με ομιλητές:

κ. Σταύρο Μπένο, Πρόεδρο Σωματείου ‘ΔΙΑΖΩΜΑ’, π. Υπουργό Πολιτισμού.
κ. Ευδόκιμο Φρέγκογλου, Υπεύθυνο Προγραμμάτων και Πολυμεσικών Εφαρμογών. κ. Δημήτρη Καλιαμπάκο, Καθηγητή ΕΜΠ, Αντιπρόεδρο και Εκτελεστικό Διευθυντή του ΤΠΠ Λαυρίου.

κ. Χριστόδουλο Ρίγγα, Προϊστάμενο Υπηρεσίας Ερευνητικών και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων ΠΟΠ

Την συζήτηση διηύθυνε η εκπρόσωπος της ΕΦΑ Κυκλάδων κα. Γεωργία Παπαδοπούλου

Παρευρέθησαν:

κ. Μάρκος Κωβαίος Δήμαρχος Πάρου, κ. Δημήτρης Αθανασούλης προϊστάμενος ΕΦΑ Κυκλάδων και πολλοί άλλοι.

Στη συνάντηση υπήρξαν πολλές και ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις.

Πολύ περισσότερο εστίασε η εκδήλωση στην ανάδειξη του περιβάλλοντος χώρου των αρχαίων λατομείων, όπως και στις πρωτοβουλίες που έχει αναλάβει το ‘ΔΙΑΖΩΜΑ’ γενικά στον Ελλαδικό χώρο. Σημαντικές και χρήσιμες ήταν οι πληροφορίες και με πρόταση να διευκολύνει στην ανάδειξη του συγκεκριμένου αρχαιολογικού χώρου. Επίσης υπήρξε τοποθέτηση για την απαλλοτρίωση χωρίς ικανοποιητική απάντηση, όπως ικανοποιητική απάντηση δεν υπήρξε και στην τοποθέτηση του Προέδρου του Συλλόγου Αρχίλοχου κ. Στέλιου Γκίκα τι μέλλει γενέσθαι για τα σύγχρονα λατομεία αλλά και στην εκπρόσωπο των Ξενοδόχων κα. Μάνια Αμπατζή για τις Ανεμογεννήτριες.

Τίθεται όμως ένα ερώτημα και είναι πολύ σοβαρό. Γιατί δεν υπήρξε σοβαρή τοποθέτηση ως προς τον «ΚΙΝΔΥΝΟ ενδεχομένης κατάρρευσης τμημάτων της στοάς των Νυμφών;» Η μόνη αναφορά που έγινε από την εκπρόσωπο της ΕΦΑ Κυκλάδων κα. Παπαδοπούλου αφορούσε στην ανάγκη υποστύλωσης χώρων της στοάς των Νυμφών, χωρίς όμως να γίνει διεξοδική περαιτέρω συζήτηση.

Δεν διαφωνώ στην ανάδειξη των Αρχαίων Λατομείων (και όχι μόνο), σε Παγκόσμιο πάρκο πολιτισμού δια μέσου της κατάλληλης διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου. Αντίθετα επαυξάνω! Διότι κάποια στιγμή ο τουρισμός πρέπει να αποκτήσει ποιότητα, αναδεικνύοντας και προβάλλοντας την πολιτιστική μας κληρονομιά (Αρχαίο, Βυζαντινό και Λαϊκό πολιτισμό), το πανέμορφο Κυκλαδίτικο φυσικό τοπίο και τον πρωτογενή τομέα, εξασφαλίζοντας τουρισμό όλο τον χρόνο και όχι μόνο δύο μήνες, κάνοντας το νησί μας, τα νησιά μας ένα απέραντο τουριστικό θέρετρο και φυσικά όχι στην εγκατάσταση φαραωνικών Ανεμογεννητριών που καταστρέφουν, απαξιώνουν και υποβιβάζουν τα πάντα.

Με μια όμως σοβαρή υποσημείωση. Για να γίνει μια τέτοια φιλόδοξη ανάδειξη και προβολή των αρχαίων λατομείων, πρέπει να υπάρχει η αιτία δημιουργίας του, με λίγα λόγια να υφίστανται οι Αρχαίες Στοές και ιδιαίτερα η πιο σημαντική, η στοά των Νυμφών που έβγαζε τον περίφημο «Λυχνίτη», που σημαίνει, ότι με κάθε τρόπο, με κάθε μέσο, με κάθε ευκαιρία και εξαντλώντας όλες τις μορφές ενημέρωσης και πίεσης, να τονίζεται η ανάγκη ενεργοποίησης των υπευθύνων για την διάσωση αυτού του σημαντικού και μοναδικού Παγκόσμιου μνημείου.

Διότι με πληγωμένες τις στοές και ενδεχομένως γκρεμισμένο ένα σημαντικό τμήμα της στοάς των Νυμφών τί θα αναδείξει και τί θα προβάλει το πάρκο, και επίσης τί θα λέμε στους επισκέπτες; Ότι εδώ κάποτε υπήρχαν τα αρχαία λατομεία μαρμάρου από το οποίο κατασκευάστηκαν τόσα σημαντικά έργα στην αρχαιότητα που θαυμάζει και σήμερα ολόκληρη η ανθρωπότητα, μια ιστορία που ανάγεται στους προϊστορικούς χρόνους αλλά η ανευθυνότητα όλων μας, οδήγησε ένα σεβαστό τμήμα της στοάς των Νυμφών σε κατάρρευση και στην σημερινή απαράδεκτη εικόνα όλων των υπολοίπων;

Και αν αυτό το μοιραίο της κατάρρευσης συμβεί, που θα συμβεί κάποια στιγμή και δυστυχώς, δεν θα αργήσει! Τότε θα τρέχουμε να επιρρίψουμε ευθύνες ο ένας στον άλλο λέγοντας συνεχώς, εσείς φταίτε, όχι εσείς, διότι εμείς κάναμε σωστά τη δουλειά μας, μα και εμείς την κάναμε σωστά… άρα… κανείς δεν ευθύνεται και ο κόσμος να λέει όλοι φταίτε… και το αποτέλεσμα ποιο θα είναι; Απλώς, να κάθονται περίλυποι οι αρχαίοι ημών πρόγονοι και να σκέπτονται, αυτοί είναι οι συνεχιστές των έργων μας…;

Ο Παρθενώνας για να ολοκληρωθεί πλήρως! Χρειάστηκαν 15 χρόνια, εμείς για την συντήρηση και ανάδειξη των Αρχαίων Λατομείων και ιδιαίτερα των στοών και μάλιστα με την σύγχρονη τεχνολογία, που σημαίνει βήμα ταχύ… Συμπληρώνονται αισίως 47 χρόνια (1974-2021) από τότε που χαρακτηρίστηκε ως αρχαιολογικός χώρος και αρχίσαμε να το συζητάμε…

Σε αυτά τα χρόνια (που δεν είναι και λίγα, μισός αιώνας…) υπήρξαν: συνέδρια, μελέτες από επιστήμονες, γράφτηκαν βιβλία, γίνανε εκδηλώσεις φορέων και εκτεταμένη προβολή από μαζικά μέσα ενημέρωσης, ερωτήσεις στη Βουλή. Παρουσιάζοντας και αναδεικνύοντας την σημαντική αξία των Αρχαίων Λατομείων για την παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά και επισημαίνοντας τον κίνδυνο κατάρρευσης των στοών, αλλά δυστυχώς ‘Φωνή Βοώντος εν τη Ερήμω…’

Μια πολύ σύντομη ανασκόπηση για το τι έχει γίνει μέχρι σήμερα:

- 1974. Εκηρύχθη «Αρχαιολογικός Χώρος». 2000 «προσδιορίστηκαν ακριβώς τα όρια του Αρχαιολογικού χώρου». 2018 ως «ιστορικός τόπος»

- 1997. Α΄ Διεθνές Συνέδριο με θέμα: "Παρία Λίθος. Λατομεία, Μάρμαρο και Εργαστήρια Γλυπτικής της Πάρου" από το Ινστιτούτο Αρχαιολογίας Πάρου & Κυκλάδων (ΙΑΠΚ) και τον «Αρχίλοχο»
- 2011. 1ο Συμπόσιο Γλυπτικής Πάρου «Παρία Λίθος»

- 2015. κ. Μανώλης Κορρές: «Απορώ, πως βρίσκεται ακόμα εκεί η επιχείρηση Ρήγα! Η ζημιά είναι ανυπολόγιστη και δεν αποκαθίσταται, το ξέρεται; Και στο υπέδαφος και στο γύρω φυσικό τοπίο. έχουν αλλοιωθεί, πληγωθεί και παραμορφωθεί τα πάντα! Δεν μπορεί για τριάντα οικογένειες να κατακρεουργείται επί τριάντα χρόνια ένας μοναδικός χώρος φυσικού, βραχώδους κάλλους. Η «Παρία λίθος» δεν σημαίνει τίποτα για σας; Πως επιτρέψατε τέτοια καταστροφή, τόσα χρόνια, στη γη του μοναδικού στην ιστορία λυχνίτη σας;». Αυτά ειπώθηκαν από τον κ. Μανώλη Κορρέ στην κα. Κατερίνα Πατέλη.

- 2015. Έρευνα της κ. Κατερίνας Πατέλη Δημοτικός Σύμβουλος Πάρου, για τα αρχαία λατομεία με πολλές αλήθειες και αποκαλύψεις… η οποία και παρουσιάστηκε στο Δημοτικό Συμβούλιο Πάρου, αλλά επειδή δεν υπήρξε η αναμενόμενη ανταπόκριση και η διάθεση ΄΄ Άμεσης επίλυσης του ζητήματος΄΄ η κ. Κ. Πατέλη υπέβαλε την παραίτηση της στο Δημοτικό Συμβούλιο.

- 2018 & 2019 δύο φορές ανάδειξε το θέμα η «Εφημερίδα των Συντακτών»

- 2019. Ο κ. Φορτσάκης Βουλευτής Επικρατείας Ν.Δ. – Καθηγητής Πανεπιστημίου με ερώτηση στη Βουλή: «…Είναι ενήμερο το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την επικινδυνότητα κατάρρευσης των αρχαίων στοών και ιδίως της στοάς των Νυμφών στην Πάρο; Σε ποιες ενέργειες έχουν προβεί μέχρι σήμερα για την προστασία των στοών; Τι σκοπεύουν να κάνουν για να διασφαλίσουν την προστασία και ανάδειξη του μοναδικής σημασίας για την πολιτιστική μας κληρονομιά χώρου των Αρχαίων Λατομείων και να διασφαλίσουν την τήρηση του νόμου;…»

- 2020. Ερώτηση στη Βουλή (μετά την εκδήλωση των Αθηνών από την Ο.ΠΑ.Σ., το ΙΑΠΚ, και τον «Αρχίλοχο») με πρωτοβουλία του Βουλευτή Κυκλάδων του «ΣΥΡΙΖΑ» κ. Νίκου Συρμαλένιου για τα αρχαία λατομεία την οποία υπογράφουν οι Βουλευτές: Συρμαλένιος Νίκος, Σκουρολιάκος Παναγιώτης, Παππάς Νίκος, Νοτοπούλου Κατερίνα, και Φάμελλος Σωκράτης

- Πολλές Ενέργειες από τους Αρχαιολόγους: εκλιπόντα Δημήτρη Σκιλάρντι, και Ντόρα Κατσωνοπούλου Πρόεδρο του ΙΑΠΚ, από την πρώην Υπουργό Πολιτισμού Ελισάβετ Παπαζώη και με ενεργή συμμετοχή όλα αυτά τα χρόνια του Σπύρου Μητρογιάννη εκπρόσωπο του Πολιτιστικού Συλλόγου Αρχίλοχος.

- Πολλές κινητοποιήσεις από Συλλόγους και φορείς.

- Πολλά τα έγραφα στην ΕΦΑ Κυκλάδων και στο Υπουργείο Πολιτισμού.

- 2019 εκδήλωση στην Πάρο από τους Φίλους της Πάρου και τέλος του

2019 μεγάλη εκδήλωση στην Αθήνα στην Παλαιά Βουλή από τους: Ο.ΠΑ.Σ., ΙΑΠΚ, Σύλλογο Αρχίλοχο, υπό την Αιγίδα του Δήμου Πάρου, που φώτισαν και ανάδειξαν επιστημονικά το όλο θέμα, εμμένοντας και αναδεικνύοντας το ζήτημα της επικινδυνότητας κατάρρευσης των αρχαίων στοών.

Αποτέλεσμα της εκδήλωσης ήταν, να δημιουργηθούν δύο επιτροπές μια επιστημονική η οποία δεν έχει ακόμα λειτουργήσει… Και μια συντονιστική του Δήμου και φορέων που έχει κάνει δύο συναντήσεις και αναμένουμε τα αποτελέσματα της.

Ενώ το θέμα είναι ξεκάθαρο, άμεσες ενέργειες πριν είναι πολύ αργά !!!

Η συνάντηση των Αθηνών κατέληξε σε συγκεκριμένες προτάσεις που πρέπει να υλοποιηθούν χωρίς καμία αργοπορία. Πέραν της πρότασης για την συγκρότηση από τον Δήμο Πάρου και με τη στήριξη του συνόλου των πολιτικών δυνάμεων, ολιγομελούς διεπιστημονικής επιτροπής για την προστασία και ανάδειξη των αρχαίων λατομείων που συγκροτήθηκε μεν αλλά δεν έχει ακόμη συνεδριάσει, οι προτάσεις αφορούν και σε άλλες σημαντικές ενέργειες-πρωτοβουλίες:

· Εγκατάσταση συστήματος καταγραφής και παρακολούθησης των επιπτώσεων της σύγχρονης λατομευτικής δραστηριότητας στα αρχαία λατομεία

· Γεωλογική έρευνα για τον εντοπισμό και την καταγραφή του συνόλου των λατομείων υπόγειας και ανοιχτής εξόρυξης

· Αναζήτηση χρηματοδοτήσεων για την απαλλοτρίωση/εξαγορά του αρχαιολογικού χώρου στο Μαράθι

· Καλλωπισμός του χώρου των αρχαίων λατομείων στο Μαράθι και του κλασικού αναγλύφου των Νυμφών καθώς και εγκατάσταση ενημερωτικών πινακίδων

· Ένταξη των λατομείων στον κατάλογο πολιτιστικών μνημείων προστατευόμενων από την διεθνή κοινότητα

· Ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση της τοπικής κοινωνίας

Β) Μέρος

Εικόνες που σοκάρουν, στεναχωρούν και προβληματίζουν…

Μπορεί το ύφος μου να είναι ίσως ιδιαίτερα έντονο! Αν όμως βλέπατε και εσείς αυτά που διαπίστωσα και εγώ με τα ίδια μου τα μάτια, τότε, όχι μόνο θα με δικαιολογούσατε αλλά και θα επαυξάνατε!

Μια προσωπική εμπειρία με την στοά των Νυμφών είχα πριν 2 χρόνια (2019) όταν είχαμε επισκεφτεί με φίλους (που είχαν γνώση) την συγκεκριμένη στοά. Πραγματικά σοκαρίστηκα και εκνευρίστηκα αφάνταστα με αυτά που είδα !!!

Σε ορισμένα σημεία υπήρχε μερική κατάρρευση, πολλά και τεράστια ρήγματα στην οροφή ενώ πριν ένα διάστημα ήταν μόνο μια λεπτή γραμμή, τεράστια πλάκα στην οροφή να έχει αποκολληθεί ένα σημαντικό τμήμα της και να στηρίζεται δεξιά και αριστερά (σφηνωμένο) σε δύο πέτρινες μάντρες αλλιώς θα είχε εντελώς καταρρεύσει, προκαλώντας το πιο πιθανό ντόμινο, η αλήθεια είναι ότι ήθελα να τελειώσει όσο πιο σύντομα γινόταν αυτή η περιήγηση…

Και η μεγάλη μου απορία ήταν, πώς είναι δυνατόν να στέκει ακόμα και δεν έχει γκρεμιστεί και να γίνει ένας σωρός από πέτρες.

ΔΥΟ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

α) Μετα την εκδήλωση των Αθηνών 30/11/2019 συστήθηκαν δυο επιτροπές όπως προανέφερα. Γνωρίζουμε τις δυσκολίες και την γραφειοκρατία, αλλά πιστεύω ότι ο κίνδυνος κατάρρευσης δεν έχει πλήρως συνειδητοποιηθεί από όλα τα μέλη στο βαθμό που θα έπρεπε, γι’ αυτό και προτείνω τα μέλη των επιτροπών να ξεναγηθούν άμεσα στις αρχαίες στοές και ιδιαίτερα στην στοά των Νυμφών.

β) Να πάρει πρωτοβουλία ο Δήμαρχος Πάρου για μια ανοικτή διαδικτυακή ενημέρωση - συζήτηση για τα Αρχαία Λατομεία που να απευθύνεται στους Παριανούς πολίτες, καλώντας και ειδήμονες επί του θέματος με στόχο: να προσδιοριστεί σε ποιο στάδιο βρίσκεται το όλο θέμα, ποια τα επόμενα βήματα, σε πόσο χρόνο θα υλοποιηθούν και να απαντήσουν σε ερωτήσεις των πολιτών.

Τα μνημεία του νησιού μας μαρτυρούν μια ιστορική παρουσία μακραίωνη και συνεχή. Ιδίως η αρχαιολογική μας κληρονομιά εκπροσωπείται από μνημεία που φέρουν εξαιρετικές παγκόσμιες αξίες.. όπως αυτές της μοναδικότητας, της αυθεντικότητας κ.α..

Η ευθύνη η δική μας είναι, να διαφυλάξουμε αυτήν την πολιτιστική κληρονομιά και να την παραδώσουμε στις επόμενες γενιές.

Είναι η ιστορία μας, οι μνήμες του λαού μας, η ταυτότητά μας και δεν έχουμε την πολυτέλεια να ολιγωρούμε άλλο. Επιβάλλεται να κινηθούμε άμεσα, θα έλεγα ήδη χθες, πριν είναι πράγματι πολύ αργά.

Ας δράσουμε λοιπόν και ας θυμηθούμε αυτά που έλεγε ο αρχαίος ημών πρόγονος Θουκυδίδης:

«ΟΙ ΚΑΙΡΟΙ ΟΥ ΜΕΝΕΤΟΙ»

«Για το κακό δεν φταίει μόνο αυτός που το διαπράττει αλλά και εκείνος που δεν το εμποδίζει…».