Ο ΝΙΚΟΣ ΠΕΡΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΟΑΛΒΑΝΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ

   

Ελληνοϊταλικός  πόλεμος                                 Αλβανία 1940-41

ΑλέκοςΜανέτας – Νίκος Περαντινός

Της κλάσεως 1930 Β΄-Παρατηρητές

Διαβάζουμε από το ημερολόγιο του Αλέκου Μανέτα. Μιά μικρή ατζέντα τσέπης 7χ11 με μνήμες που έμειναν ανεξίτηλες.

Το ημερολόγιο του το καθαρογράφει το 1985 σε κόλλες ριγέ διαγωνισμού Α4 σε 112 σελίδες και το στέλνει στον Νίκο Περαντινό με την αφιέρωση.

«Στον αγαπημένο μου Νίκο Περαντινό ,που σε όλη την εκστρατεία του Ελληνοϊταλικού πολέμου στη Αλβανία υποφέραμε από κοινού τα μαρτύρια του.» Με πολλή αγάπη Αλέκος Γ. Μανέτας  .

Το ημερολόγιο του Αλέκου Μανέτα αρχίζει από το Σάββατο 5 Οκτωβρίου 1940 και τελειώνει Δευτέρα 12 Μαίου 1941.(καθημερινά).

Μαζί θα ξεφυλλίσουμε μερικές ημέρες του πολέμου , που πέρασε μαζί με τον συμπολεμιστή του Νίκο Περαντινό.

Πέμπτη 17 Οκτωβρίου 1940

Το χιόνι εξακολουθεί ,το βράδυ δεν έκλεισα μάτι, από τους πόνους της μέσης μου. Ταχυδρόμησα επιστολές για την γυναίκα μου .

Η παρέα μου στο αντίσκηνο είναι  Νίκος Περαντινός, Ν. Πασπάτης και Ν Κυριαζής, ήπιαμε λίγο κονιάκ λόγω του κρύου και βγήκαμε έξω γιατί θα μας έκαναν θεωρία για σήματα ΜΟΡΣ.

Εδώ έχω να τονίσω ότι εγώ με τον Περαντινό-Κυριαζή- Φαμελιάρη-Κουκουλάρι-Ντούμα και μερικούς ακόμη ήμεθά στην ομάδα διοικήσεως τάγματος ως παρατηρητές-οπτιστές-τηλεφωνητές, ειδικά εγώ με τον Περαντινό παρατηρητές.

Σάββατο 26 Οκτωβρίου 1940

…………Αναχωρήσαμε για ΚΑΤΡΑΚΙ και 8 η ώρα φθάσαμε στο σχολείο του χωριού, σε μια μεγάλη αίθουσα ,που είχε και θεατρική σκηνή. Αποθέσαμε τα υπάρχοντα μας ,κρεμάσαμε τα σακίδια στους τοίχους και ξαπλώσαμε κατάκοποι .Πολλοί συνάδελφοι καλλιτέχνες όπως ο Ν.Περαντινός  τενόρος ,ο Γιώργος Ναουδάκης απαγγελία και πολύ άλλοι σκέφτηκαν να οργανώσουν καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.    (συνέχ.2σελ)               

2.-

Αργά το βράδι πέσαμε για ύπνο, τότε ο Τεφαρίκης, ένας τύπος κοπανατζή, ύπουλος ,κλέφτης, και παρά την μόρφωση του γιατί ήτο Πολιτικός υπομηχανικός σηκώθηκε μόλις μας πήρε ο ύπνος και έκλεβε από τα σακίδια μας διάφορα τρόφιμα για νάχει αποθέματα. Τον πήραν χαμπάρι και τον άρχισαν στο ξύλο, αλλά που το παχύδερμο να αντιδράσει.

Δευτέρα 28 0κτωβρίου 1940

Ξυπνήσαμε με κακά μαντάτα .Ο Ταγματάρχης Παπαδημητρίου διέταξε 

συναγερμό, βάρεσε η σάλπιγγα και συγκεντρωθήκαμε όλοι στην πλατεία του χωριού, όπου ο ταγματάρχης μας ανακοίνωσε ότι οι Ιταλοί μας κήρυξαν τον πόλεμο, και ότι στα Ελληνοαλβανικά σύνορα άρχισαν εχθροπραξίες. Έπρεπε δε αμέσως να αναχωρήσουμε, επιστρέφοντας από εκεί που ήμεθά και πρώτα. Πολύς  ενθουσιασμός από τους στρατιώτες που σήκωναν τον Ταγματάρχη στα χέρια.

Η Παρέα μου και εγώ δεν ήμαστε ενθουσιώδεις γιατί ξέραμε τι μας περίμενε, ήμεθά ψύχραιμοι. Ο Περαντινός που έζησε και στην Ιταλία ως γλύπτης μας έλεγε «θα τα βγάλουμε πέρα με τους Ιταλούς που διαθέτουν ,κανόνια τάνκς?» του είπα ότι θα κάνουμε ότι μπορούμε και επειδή το δίκιο είναι με εμάς, θα μας βοηθήσει ο Θεός.

Τα μαζέψαμε λοιπόν και πάλι και περιμέναμε διαταγή πότε θα ξεκινήσουμε. Αυτή μας εδόθει το βράδι στις 9 και 10 πήραμε και πάλι τα βουνά και μετά από μία ώρα πορεία φθάσαμε και πάλι στον παλαιό μας  καταβλησμό, στήσαμε πάλι τα αντίσκηνα μας αφού τα καμουφλάραμε, εγώ,  ο Περαντινός, ο Πασπάτης και Κυριαζής, πάντα μαζί. Στις 9και50

ξηλώσαμε τα αντίσκηνα και μες την νύκτα αναχωρήσαμε από το Δημόσιο δρόμο για την ΤΡΙΓΩΝΑ.Ο δρόμος  σκυρόστρωτος αλλά καλός, πολλές ανηφοριές και καμπύλες πού μας τσάκισαν στη κούραση ,ήτο και η πρώτη φορά με πλήρες φορτίο και υπό συνεχή ψιλοβροχή. Ρίξαμε επάνω μας τα κομάτια από τα αντίσκηνα μας για αδιάβροχα ,αλλά κάθε άλλο από αδιάβροχα ήτο. Πολλοί  στο δρόμο πέσανε, μεταξύ αυτών και ο Π.Κωστάλας. Εγώ τον περιποιόμουν αδειάζοντας το παγούρι μου για να τον συνεφέρω, κατόπιν πέρασε ένα φορτηγό του στρατού και αφού συνήλθε από την λιποθυμία τον φορτώσανε και έφυγε για άγνωστο που.

Όλα αυτά συνέβησαν την νύκτα της Δευτέρας προς την Τρίτην.

Παρασκευή 1/11/1940

Την προηγούμενη μέρα  έγινε βομβαρδισμός στο ΜΕΤΣΟΒΟ ως έμαθα με 4 θύματα, κάναμε μια βόλτα μες το χωριό, έμαθα από Μετσοβίτη  ‘ότι στην εκκλησία του Αη Γιώργη έχουν τοποθετήσει αρκετά πυρομαχικά, ευτυχώς και δεν είχαμε επιδρομή Ιταλικών αεροπλάνων γιατί θα γινόμαστε πυροτεχνήματα. Επιστρέφουμε στο σχολείο να ετοιμαστούμε για αναχώρηση. Ο Περαντινός σκιτσάρισε στον πίνακα με κιμωλία τον Νεουδάκη με πολύ επιτυχία.

Στις 2 ηώρα αναχωρήσαμε διά ΦΛΑΜΠΟΥΡΑΡΙ .Μετά από 15 ωρών πορείας φθάσαμε το βράδι μέσα από δύσβατους κατσικόδρομους μες το Φλαμούρι, θα ταν μεσάνυχτα περίπου.

Δευτέρα 4 Νοεμβρίου 1940

Λησμόνησα να αναφέρω ότι χθες το βράδυ ο Ταγματάρχης κάλεσε όλους τους αξιωματικούς και τους είπε ότι φθάσαμε πλέον εις την πρώτη γραμμή και ότι σεις πρέπει να εμψυχώσετε τους στρατιώτεςι και πρώτοι

Σείς με το περίστροφο στο χέρι θα ορμήσετε  στον εχθρό.

                                                                      (συνέχεια 3^η σελιδα)

3-

Εδώ να σημειώσω το εξής, από αρκετές μέρες διαδίδετο ότι Ιταλοι αλεξιπτωτιστές θα πέσουν και θα αιχμαλωτίσουν Έλληνες και έτσι δημιουργήθηκε μια φοβία σε πολλούς, τέλος πάντων ,μετά το λόγο του Ταγματάρχη ησύχασαν τα πράγματα, όπου κατά την νύκτα στις 9 ακούσθηκε η φωνή του λοχαγού Γεώργ.Βασάκη να φωνάζει

« λοχαγός Βασάκης αιχμαλωτίζεται» αρχίζουν λοιπόν καταιγιστικοί πυροβολισμοί στον αέρα από όλους τους οπλίτες πραγματικό πανδαιμόνιο, ήταν αδύνατον να ακουσθούν οι αξιωματικοί που φώναζαν να σταματήσουν να πυροβολούν. Όλη τη νύχτα ακούγονταν οι κρότοι των τηλεβόλων και από τις δύο πλευρές οι Ιταλοί είχαν εισχωρήσει

17 χιλ μές το Ελληνικό έδαφος, αλλά αντιμετώπισαν ισχυρή αντίσταση από τα Ελληνικά τμήματα, που έλαβαν ενισχύσεις. Από την πρώτη  γραμμή έφερε κάποιος τα πρώτα λάφυρα, αρβύλες,ένα κοντάρι αλπίνο

Και ένα καπέλο αλπινιστικο, αυτά ενεθάρρυναν και μα ς ανύψωσαν το ηθικό .Ο Ταγματάρχης βγήκε να κάνει αναγνώριση πάνω από ένα ύψωμα, εμείς κάτω από τα έλατα ήμεθα αθέατοι,έχουμε να φάμε τρείς μέρες, ο 2^ος και 3^ος λόχος μάχονται, από πάνω μας γίνεται αερομαχία, καταρριφθεί ένα Ιταλικό βομβαρδιστικό στο ΦΛΑΜΟΥΡΙ. 

Τρίτη 5 Νοεμβρίου 1940

Έφαγα 2 γαλέτες που αγόρασα από συνάδελφο, έπειτα από 4 ημέρες πείνα και ορειβασία. Μας εδώθει διαταγή να στήσουμε παρατηρητήρια εις κορυφογραμμή έναντι μετώπου. Ιταλικό τάγμα που είχε εισχωρήσει έπαθε μεγάλη φθορά, τα Ελληνικά στρατεύματα ανακαταλαμβάνουν τα χωριά ,εφοδιαζόμενα με άφθονα πυρομαχικά, η ημέρα είναι ωραία, παρατηρείται  είμεθα εγώ, ο Περαντινός, ο Κωστάλας, και ο Φαμελιάρης

Επάνω στη βουνοκορφή ΚΟΥΚΟΥΡΟΥΤΖΟΣ.

Τρίτη 12 Νοεμβρίου 19401

Ξυπνάμε το πρωί στις 7 αναμένουμε ,διαταγή αναχωρήσεως, ερχονται διάφοροι συνάδελφοι που ήταν σκορπισμένοι, με διάφορα Ιταλικά λάφυρα. Φεύγουμε γιά να στήσουμε αντίσκηνα στο βουνό για λόγους ασφαλείας. Στο δρόμο πέρασαν και πάλι περι τους 500 Ιταλοι αιχμάλωτοι, πλούσια συγκομιδή ,Βρίζοντας τον Μουσολίνι. Τους δώσαμε λίγο κουραμάνα λίγα τσιγάρα και μερικά χρήματα,ένας εξ αυτών με αγκάλιασε και με φίλησε λέγοντας μου κόπανο Μουσολίνι, μπόνο γρέκο.

Δευτέρα 9 Δεκεμβρίου 1941

Εξακολουθούμε να μένουμε, λόγω της κακοκαιρίας δεν φεύγουμε.Ευτυχώς  ήλθε και ο Περαντινός, μάτισε κι αυτός το αντίσκηνο του και έτσι γενήκαμε τρείς παρέα, του έδωσα μερικά ξερά σύκα,λίγο κονιάκ και λίγη κουραμάνα και συνήλθε και αυτός. Άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτες ψείρες, μόνο αυτό μας έλλειπε. Έρχεται διαταγή

Να φύγουμε αύριο πρωί.

Πέμπτη 23 Ιανουαρίου 1941

… ….παρατηρώ από ψηλά στο δρόμο του στενού της Κλεισούρας,

Αυτοκίνητα Ιταλικά να κινούνται, φεύγω και ειδοποιώ τους όλμους μας.

Άρχισαν από πάνω οι όλμοι και αμέσως έκαναν πίσω οι Ιταλοί.

Πήγα να παραδώσω τα κιάλια, αλλά μου λέει ο Παπαδημητρίου Μανέτα, εξ, υποκλοπής ο ασύρματός μας πήρε διαταγή που εδίδετο εις τους Ιταλούς να μας επιτεθούν, γιαυτό  θα πάτε με τον Ανθυπολοχαγόν Κονδυλάκην εσύ και ο Νίκος Περαντινός να φυλάξετε όλη τη νύχτα.

(συνέχεια 4 σελ.)                                                                                                        Φεύγουμε και οι τρείς, στο μέρος που μας υπέδειξε ο Κονδυλάκης. Ήτο μια πολύ απότομή πλαγιά που ήτο αδύνατο να σταθούμε,το δε χιόνι κάπου 50 πόντους,αρχίσαμε λοιπόν εγώ με τον Περαντινό να ισοπεδώσουμε ένα κομάτι πατώντας το με τις αρβύλες που να μπορουμε να σταθούμε και οιδύο.Ο Κονδυλάκης παρα πάνω απόμας έστησε το πολυβόλο του και πρηνηδόν ανέμενε.

 Σάββατο 3 Μαρτίου 1941

Το απόγευμα στις 5 Ιταλικό αεροπλάνο μας έριξε προκηρύξεις, ως αυτή  που παραθέτω, πού μας προτρέπει να πετάξουμε τα όπλα και να παραδοθούμε σαυτους .Μία μέρα νωρίτερα από την εαρινήν επιθεσιν.

Κυριακή 4 Μαρτίου 1941

Από τις 7 πρωί  αρχίσαν οι Ιταλοί την εαρινήν επίθεση των με την παρουσία του Μουσολίνη ως  μάθαμε.Περί τα 2000 κανόνια περίπου βάζουν στις θέσεις των προωθημένων τμημάτων μας που γατζωμένοι στο έδαφος  χωρίς σπιθαμή υποχωρήσεως  αμύνονται ηρωικά και απαντούν  με πυρά πυροβολικού, είναι τα τόσο πολύς ο θόρυβος από τους κρότους των τηλεβόλων που νομίζεις ότι χτυπάνε χιλιάδες τύμπανα και αυτό διάρκεσε όλη την ημέρα χωρίς οι Ιταλοί να κατορθώσουν τίποτα, και όχι μόνον αυτό, αλλά όταν σταμάτησε το πυροβολικό τους που δεν εφαντάζοντο ότι δεν θα υπήρχε ψυχή ζώσα ,άρχησε η επίθεση διά της προελάσεως του πεζικού τους με τους κοκορόφτερους των.

Το πυροβολικό μας αφού τους άφησε να προχωρήσουν στο δημόσιο δρόμο που ήτο στο μέσον δύο λόφων, αν δεν απατάμε  τα τρία αυγά όπως ελέγοντο, άρχησε να βάλλει  στους Ιταλους,που δεν

μπορούσαν ούτε να προχωρήσουν ούτε να κάνουν πίσω, έπαθαν τρομερή πανωλεθρία με τρομακτικές απώλειες σε ανθρώπινες ζωές. Τότε

ζήτησαν ανακωχή για 24 ώρες να περισυλλέξουν και να ενταφιάσουν τους νεκρούς των, αλλά τους δόθηκαν λίγες ώρες. Πήγαμε κάτω στο δημόσιο δρόμο και τους βλέπαμε ήταν φρέσκοι φρέσκοι όλοι γιατί μόλις πριν δύο μέρες ήλθαν από την Ιταλία. Θα ήταν περι το ένα σύνταγμα.

Τρίτη 11 Μαρτίου 1941,

Η αντεπίθεση των Ιταλων εξακολουθεί χωρίς να κατορθώνουν ούτε σπιθαμή εδάφους να καταλάβουν, σε κάθε επίθεσίν των συλλαμβάνονται και αρκετοί αιχμάλωτοι. Όπως  διαδίδεται υπολογίζουν τους Ιταλούς αιχμαλώτους και νεκρούς σε 5000.

Πέμπτη 13 Μαρτίου 1941

Αι επιχειρήσεις κόπασαν οι Ιταλοί έκαναν πίσω βλέποντας ότι δεν μπορούν να προχωρήσουν ,οι δικοί μας άρχισαν να επανασυντάσονται,  αρκετοί  τραυματίες μεταφέρονται στα ορεινά χειρουργεία και στα νοσοκομεία Ιωαννίνων.

Σχετική ηρεμία σε όλα τα μέτωπα. Υπάρχει εντολή να μη προελαύσουμε παρα πέρα, ενόψει της Γερμανικής εισβολής στο Ελληνικό έδαφος.

Κυριακή του Πάσχα 20 Απριλίου 1941

Όλη την μέρα καμουφλαρισμένοι μες το δάσος ,το απόγευμα υπό ραγδαία βροχή, περνάμε την θολωτή γέφυρα της Κονίτσης και ΄ολη την νύχτα ,μέσα σε λάσπες και δύσβατα βουνά και μετά από 12 ώρες πορεία φθάσαμε κοντά στην Αρίστη ένα μικρό  χωριό από τα ΖΑΓΟΡΙΑ.

Εκεί έμαθα ότι συνθηκολογήσαμε με τους Γερμανους.

Για την αντιγραφή                                                                                       Ευδοκία Παπουλή-Έφορος Μουσείου Γλυπτικης Περαντινού.