Ο ρόλος της Αριστεράς στη νέα εποχή

Tου Σταυρου Λυγερου

Σύμφωνα με την παραδοσιακή ανάλυση, η κρίση λειτουργεί ως μία ευθέως ανάλογη πολιτική ευκαιρία για την Αριστερά. Το δόγμα αυτό δεν φαίνεται να επιβεβαιώνεται στην περίπτωση της Ελλάδας. Παρότι η χώρα βιώνει τη μεγαλύτερη μεταπολεμική οικονομική κρίση, οι εκφάνσεις της Αριστεράς εμφανίζονται ανίκανες να εκμεταλλευθούν τη συγκυρία και να κάνουν το ποιοτικό άλμα.

Με την εξαίρεση της συγκυβέρνησης του 1989-90, το ΚΚΕ, ο ΣΥΡΙΖΑ και η Δημοκρατική Αριστερά (τότε συνυπήρχαν στον ενιαίο Συνασπισμό) δεν έχουν ασκήσει κυβερνητική εξουσία. Ως εκ τούτου, δεν έχουν ευθύνη διαχειριστή. Ενα σημαντικό τμήμα του εκλογικού σώματος, όμως, χρεώνει την Αριστερά για τις ποικίλες παθογένειες, που συνδέονται με την αποκαλούμενη «πολιτική κουλτούρα της μεταπολίτευσης». Ο σημαντικότερος λόγος, όμως, είναι ότι τα αριστερά κόμματα λειτουργούν ως κόμματα διαμαρτυρίας κι όχι ως εναλλακτικές λύσεις στο πρόβλημα της διακυβέρνησης. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στο ζήτημα της μαζικής λαθρομετανάστευσης. Η προσκόλληση της Αριστεράς σε στερεότυπα όχι μόνο την εμπόδισε να εκφράσει τα καυτά προβλήματα που έχει δημιουργήσει στις λαϊκές τάξεις αυτό το φαινόμενο, αλλά και την έφερε σε μετωπική αντίθεση με αυτούς που θα έπρεπε να είναι το προνομιακό της ακροατήριο.

Το ΚΚΕ ακολουθεί τον δικό του μοναχικό δρόμο. Βρίσκεται με το ένα πόδι μέσα και με το άλλο έξω από το υφιστάμενο πολιτικό σύστημα. Εκλογικά δεν έχει κάνει το ποιοτικό άλμα, αλλά κερδίζει έδαφος. Η αιτία δεν είναι τόσο η απήχηση των ιδεών του όσο το γεγονός ότι ψηφοφόροι ποικίλης προέλευσης το θεωρούν δοχείο για την ψήφο διαμαρτυρίας.

Κόμμα διαμαρτυρίας είναι και ο ΣΥΡΙΖΑ. Ο Αλέξης Τσίπρας και οι βουλευτές του ασκούν περισσότερο ή λιγότερο εύστοχη κριτική στην κυβερνητική πολιτική, αλλά δεν έχουν καταθέσει εναλλακτικές πολιτικές προτάσεις για τα μεγάλα προβλήματα του τόπου και ειδικά για την έξοδο από την κρίση, οι οποίες να έχουν θεωρηθεί από την κοινή γνώμη αξιόπιστες και ρεαλιστικές. Δεν πρόκειται για μομφή που απευθύνουν στον ΣΥΡΙΖΑ μόνο οι αντίπαλοί του. Το ίδιο ομολογούν και πολλοί απ’ όσους τον ψηφίζουν.

Η Δημοκρατική Αριστερά είναι διαφορετική περίπτωση. Αποσχίσθηκε από τον Συνασπισμό, καταγγέλλοντάς τον ότι έχει διολισθήσει στον αριστερισμό. Τα στελέχη που ακολούθησαν τον Φώτη Κουβέλη έχουν και παγιωμένες αντιλήψεις και φιλοδοξούν να λειτουργήσουν ως προγραμματική αντιπολίτευση. Οπως έχει αποδειχθεί, όμως, το ιδεολογικοπολιτικό αυτό ρεύμα (από την εποχή του ΚΚΕ εσωτερικού) δεν κατάφερε να αποκτήσει τη λαϊκότητα, η οποία θα του επέτρεπε να ριζώσει στη βάση της κοινωνικής πυραμίδας. Αυτός είναι ο λόγος, που παρέμεινε ένα μικρό κόμμα αποκομμένο από τις λαϊκές τάξεις, με ερείσματα στους ιδεολογικούς μηχανισμούς και με συμπάθειες σε ανώτερα μεσοστρώματα, η οποία, όμως, δεν μεταφράζεται πάντα σε ψήφους.

Η Ανανεωτική Πτέρυγα του Συνασπισμού έκανε το άλμα της απόσχισης όχι μόνο επειδή η συνύπαρξη με τον Αλέξη Τσίπρα και το Αριστερό Ρεύμα είχε καταστεί πολύ δύσκολη, αλλά και επειδή είχε εκτιμήσει ότι εκείνη την περίοδο ανοίγονταν πολιτικές προοπτικές που δεν διαφαίνονταν πριν. Η Δημοκρατική Αριστερά, όμως, δεν μπόρεσε να καλύψει το κενό που αφήνει η μετατόπιση του ΣΥΡΙΖΑ προς τον αριστερισμό και κυρίως η πολιτική απαξίωση του ΠΑΣΟΚ. Οι δημοσκοπήσεις την εμφανίζουν να μην μπαίνει στη Βουλή. Η αιτία είναι η προαναφερθείσα «γονιδιακή» αδυναμία αυτού του ρεύματος να εκφράσει λαϊκά στρώματα. Η Δημοκρατική Αριστερά θα επιβίωνε κοινοβουλευτικά εάν συνεργαζόταν εκλογικά με τους Οικολόγους-Πράσινους. Αυτοί, όμως, τηρούν αρνητική στάση. Ενας δεύτερος τρόπος θα ήταν να προσκολληθούν στο ΠΑΣΟΚ. Ο Γ. Παπανδρέου δεν θα είχε αντίρρηση, αλλά ο Φ. Κουβέλης και οι σύντροφοί του, θεωρούν ότι η κυβερνητική πολιτική λειτουργεί απαγορευτικά. Αυτός είναι ο λόγος, που βολιδοσκοπούν για κοινή εκλογική κάθοδο κυοφορούμενες πολιτικές κινήσεις, όπως αυτή του Γ. Δημαρά, χωρίς προς το παρόν να υπάρχουν συγκεκριμένα αποτελέσματα.

Το συμπέρασμα είναι ότι η αδυναμία των κομματικών εκφάνσεων της Αριστεράς να καλύψουν το εξόφθαλμο κενό πολιτικής αντιπροσώπευσης, τις καταδικάζει να παίξουν και στη νέα περίοδο τον ίδιο δεύτερο ρόλο.