Γρηγόριος Γράβαρης: Ένας μεγάλος πατριώτης παριανής καταγωγής που έζησε και έδρασε στη Θεσσαλονίκη

Για πρώτη φορά μου μίλησε, γι΄αυτήν τη σπουδαία προσωπικότητα,  ο πανεπιστημιακός δάσκαλος, ο παριανός γιατρός, ο αείμνηστος Πιέρρος Καλακώνας, όταν βρισκόμουν στη Θεσσαλονίκη, για την οργάνωση από το Δήμο μας του τριήμερους αφιερώματος  στη Μακεδονία. 

Τον είχα ενημερώσει για την ημερίδα που θα οργανώναμε στην Πάρο με θέμα τις σχέσεις της Πάρου με τη Μακεδονία. Τότε μου μίλησε για τον Γρηγόριο Γράβαρη, που την περίπτωσή του αγνοούσα παντελώς.

Γεννήθηκε στην Πάρο το 1851, όπου και ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του. Στη συνέχεια φοίτησε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών  και αφού πήρε το πτυχίο του συνέχισε τις σπουδές του στο εξωτερικό. 

Επιστρέφοντας εγκαταστάθηκε μόνιμα στην τότε τουρκοκρατούμενη Θεσσαλονίκη. Εκεί άσκησε το λειτούργημά του , ως γιατρός παθολόγος, αναπτύσσοντας ταυτόχρονα μεγάλη δράση στην ελληνική κοινότητα της πόλης.

Το 1884 εκλέχτηκε μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας της ελληνικής κοινότητας και στις αρχαιρεσίες  των ετών 1904 και 1908 εκλέχτηκε  αντίστοιχα στη δεύτερη και πρώτη θέση.

Χρημάτισε, επίσης, Έφορος των ελληνικών Καταστημάτων και των Σχολείων της Θεσσαλονίκης και όταν ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο, μετά την απελευθέρωση της πόλης, προσέφερε για τη λειτουργία του γενναία οικονομική ενίσχυση και το σύνολο της βιβλιοθήκης του.

Κατείχε το αξίωμα του Ταμία της «Φιλοπτώχου Αδελφότητος Ανδρών Θεσσαλονίκης» από το 1895 έως το 1898 και εν συνεχεία το αξίωμα του πρόεδρου από το 1998 έως το 1912.

Απεβίωσε στη Θεσσαλονίκη στις 12 Μαρτίου 1929, σε ηλικία 79 ετών και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης τον τίμησε με εγχάρακτο το όνομά του σε εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα μεταξύ των ευεργετών του, απέναντι στην κύρια είσοδο του κτιρίου της παλαιάς Φιλοσοφικής Σχολής.

Ο τάφος του διατηρείται μέχρι σήμερα, στο κοιμητήριο της Ευαγγελιστρίας της Θεσσαλονίκης.

Τον επισκέφτηκα μαζί με τον Πιέρρο Καλακώνα. Βρίσκεται αμέσως μετά την είσοδο στην αριστερή πλευρά του κοιμητηρίου και είναι απέριττος .

Για να κατανοήσουμε επαρκώς το ανάστημα του μεγάλου αυτού παριανού πατριώτη θα αναφερθούμε περιληπτικά στη δράση της «Φιλοπτώχου Αδελφότητος Ανδρών Θεσσαλονίκης». 

Η Αδελφότητα ιδρύθηκε το 1871 εμφανώς  για να στηρίξει τους αναξιοπαθούντες Έλληνες και αφανώς για να στηρίξει τα εθνικά δίκαια. Ενισχύθηκε γενναία από τους ομογενείς της Ευρώπης και τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της  είχε στο ταμείο της το σημαντικό  ποσόν των 1000 οθωμανικών  χρυσών λιρών.

«Στα πλαίσια του Μακεδονικού Αγώνα, η Αδελφότητα, κάλυψε και υποστήριξε την αποστολή πρακτόρων σε κάθε σημείο της Μακεδονικής γης, συνεισέφερε και συνέδραμε στην ίδρυση και λειτουργία μυστικών Οργανώσεων και συνδέσμων σε πόλεις και χωριά και οργάνωσε μεγαλειώδη αντιβουλγαρική διαδήλωση Ελλήνων στη Θεσσαλονίκη, τον Ιανουάριο του 1904, η οποία με τη μαζικότητα και το δυναμισμό της κατέπληξε τόσο τους Τούρκους, όσο και τους διαπιστευμένους στην πόλη Προξένους των ευρωπαϊκών δυνάμεων, οι οποίοι, έκτοτε, άρχισαν να υπολήπτονται την ισχύ και την επιρροή των Ελλήνων της Μακεδονίας.

Η «Φιλόπτωχος Αδελφότης Ανδρών Θεσσαλονίκης» συνέβαλε ουσιαστικά στη λειτουργία της κορυφαίας οργάνωσης του Μακεδονικού Αγώνα με την επωνυμία «Ελληνική Οργάνωση», υποστηρίζοντας τους Μακεδονομάχους και τις οικογένειές τους, διαχειριζόμενη τόσο τις μυστικές επιχορηγήσεις που προέρχονταν από το Ελληνικό Προξενείο, όσο και εν γένει, τα οικονομικά της εθνικής προσπάθειας, χωρίς να εκτίθεται ο κεντρικός Ταμίας του Μακεδονικού Αγώνα, ο τραπεζίτης Κωνσταντίνος Αγγελάκης. 

Υπάλληλοι των σιδηροδρόμων, μέλη της Αδελφότητος, μετέφεραν όπλα και άλλα πολεμοφόδια στη Θεσσαλονίκη και τα αποθήκευαν στη βιοτεχνία και στην κατοικία του μέλους της Μιχαήλ Καλού, ενώ η μυστική αλληλογραφία του Αγώνα, με φροντίδα της Αδελφότητος, κατέληγε στην οικία του Αλεξάνδρου Ζάννα, επίσης διαπρεπούς μέλους της Αδελφότητος. 

Επιπρόσθετα, η Αδελφότητα είχε οργανώσει ως σημείο υποδοχής των Μακεδονομάχων, των πληροφοριοδοτών, των ασθενών και των τραυματιών, που καθημερινά κατέφθαναν στη Θεσσαλονίκη, την Εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, από όπου τους παραλάμβαναν μέλη της Αδελφότητος και τους οδηγούσαν στον τελικό προορισμό τους ή τους παρείχαν την ενδεδειγμένη, κατά περίπτωση, φροντίδα».

Αυτή ήταν Αδελφότητα της οποίας πρόεδρος, τα κρίσιμα εκείνα χρόνια, ήταν ο παριανός αγωνιστής γιατρός Γρηγόριος Γράβαρης.

Υ.Γ. Το κείμενο αυτό γράφτηκε με αφορμή την επέτειο της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης, το 1912, ανήμερα της γιορτής του πολιούχου της πόλης Αγίου Δημητρίου και για τα όσα προηγήθηκαν, στα οποία συνέβαλε και ένας παριανός, άγνωστος στους πολλούς της γενέτειράς του.

Κώστας Αργουζής

Πηγή: Θεόδωρος Ι. Δαρδαβέσης