Περιμένοντας το ευρωομόλογο...

Της Ζέζας Ζήκου

Την οικονομική καταστροφή τη δυσκολεύεται να τη χωνέψει ο νους. Αισθάνεται κανείς να έχει φύγει το έδαφος κάτω από τα πόδια του, καθώς όλες οι σταθερές της ζωής εξαερώνονται κι όλα αυτά που φαίνονταν προϊόντα δυστοπικής φαντασίας γίνονται τώρα εφιαλτική πραγματικότητα. Ωστόσο, το νόμισμα έχει και την ανάποδη όψη: η κρίση φέρνει όχι μόνο τους αδύνατους, αλλά και τους ισχυρούς ενώπιον διλημμάτων, που μέχρι χθες θα θεωρούσαν παρανοϊκά. Ο πολύς Νουριέλ Ρουμπινί, που μάλλον δεν μπορεί να κατηγορηθεί για αριστερισμό, εξακολουθεί να μας συνιστά έξοδο από το ευρώ και καθιέρωση μιας «νέας δραχμής». Σε αυτό το φόντο ήρθε και η αναθέρμανση της συζήτησης για το ευρωομόλογο: να δανείζονται δηλαδή όλες οι χώρες με το ίδιο επιτόκιο, απευθείας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Το επιχείρημα δεν στερείται λογικής συνοχής. Με τη δημιουργία κοινής αγοράς, τα κράτη-μέλη στερήθηκαν το όπλο των εθνικών, προστατευτικών δασμών, αλλά ο ανταγωνισμός μεταφέρθηκε στο πεδίο της νομισματικής υποτίμησης. Με την ΟΝΕ, στερήθηκαν και αυτό το όπλο, αλλά ο ανταγωνισμός και πάλι συνεχίστηκε με μεταλλαγμένη μορφή, εκείνη του κοινωνικού ντάμπινγκ. Καθένας προσπαθούσε να μειώσει όσο γίνεται τους φόρους στους πλούσιους για να προσελκύσει κεφάλαια και τις αποδοχές των φτωχών για να κερδίσει σε ανταγωνιστικότητα. Μια οικονομική ένωση με κοινά επιτόκια δανεισμού, κοινή φορολογική πολιτική και σύγκλιση μισθών θα μπορούσε, θεωρητικά, να βγάλει την Ε. Ε. από τον φαύλο κύκλο. Το αναπάντητο ερώτημα είναι τι συμφέρον έχει η Γερμανία της φράου Μέρκελ να πληρώνει ακριβότερα επιτόκια δανεισμού για χάρη εταίρων τους οποίους αντιμετωπίζει ως υποτελή οικονομική περιφέρεια; Το μόνο που θα την εξανάγκαζε να στραφεί, με κρύα καρδιά, προς αυτή την κατεύθυνση θα ήταν αν η δημοσιονομική κρίση άρχιζε να δαγκώνει και χώρες του πυρήνα (ήδη οι γύπες των αγορών ομολόγων αρχίζουν να κόβουν κύκλους πάνω από την Ισπανία και την Ιταλία, ακόμη και τη Γαλλία) ή αν η κρίση της περιφέρειας οδηγούσε σε σημαντική πτώση των γερμανικών εξαγωγών. Ωστόσο, ισχύει κι εδώ ότι μεγαλύτερος κίνδυνος κι από το να μην πραγματωθούν ποτέ τα όνειρά μας είναι να τα δούμε να πραγματώνονται – μόνο για να αποδειχθούν εφιάλτες! Ακόμη κι αν γίνουν πράξη το ευρωομόλογο και η οικονομική ένωση της Ευρώπης, το αντάλλαγμα θα είναι μιας τέτοιας έκτασης απαλλοτρίωση της εθνικής κυριαρχίας, που θα μπορεί να έρχεται στη Βουλή των Ελλήνων (θεωρητικά μιλώντας) ένας ασήμαντος τεχνοκράτης να μας καταριέται και να εισπράττει αιδήμονα σιωπή. Ομως, η ιδέα ενός ευρωπαϊκού ομολόγου που θα στηρίξει τον δανεισμό των αδύναμων μελών της Eυρωζώνης έχει έναν ισχυρό αντίπαλο. Το επιχείρημα της Μέρκελ εδράζεται στη θεμελιώδη γερμανική ερμηνεία για τη λειτουργία της ΟΝΕ, πως «απαγορεύεται στην Ε. Ε. και τα μέλη της να εγγυηθούν τις υποχρεώσεις των εταίρων τους». Το Βερολίνο υπερασπίζεται το δικό του εύλογο συμφέρον που λέει ότι δανείζεται με καλύτερους όρους σε σχέση με τις άλλες χώρες του ευρώ και ότι δεν έχει καμία υποχρέωση να αρχίσει να δανείζεται ακριβότερα για λογαριασμό άλλων. Η φράου Μέρκελ έχει ξεκαθαρίσει ότι με την έκδοση των ευρωομολόγων οι «αμαρτωλές» χώρες θα αυξήσουν τις ροπές τους προς τον δημοσιονομικό «κατήφορο», αφού θα γνωρίζουν ότι ούτως ή άλλως θα δανείζονται (ελέω Γερμανίας) με ικανοποιητικούς όρους, και επιμένει ότι η ευθύνη αποτροπής του κινδύνου χρεοκοπίας είναι εθνική υπόθεση κάθε χώρας.